Mục lục
1 Địa lý
2 Hành chính
3 Lịch sử
4 Kinh tế - xã hội
4.1 Các trường THPT
5 Văn hóa - du lịch
5.1 Thắng cảnh
6 Giao thông
7 Làng nghề
8 Tham khảo
9 Liên kết ngoài
Địa lý
Huyện Yên Phong nằm ở phía tây tỉnh Bắc Ninh, có vị trí địa lý:
Phía đông giáp thành phố Bắc Ninh
Phía tây giáp huyện Đông Anh và huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội
Phía nam giáp thị xã Từ Sơn và huyện Tiên Du
Phía bắc giáp huyện Hiệp Hòa và huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang với ranh giới tự nhiên là sông Cầu.
Huyện Yên Phong có diện tích tự nhiên là 96,93 km², dân số là 171.592 người, chiếm 14,08% dân số toàn tỉnh, (trong đó nam: 79.786 người và nữ: 91.806 người) người (năm 2017).
Theo thống kê năm 2019, huyện Yên Phong có diện tích 96,93 km², dân số là 191.064 người, mật độ dân số đạt 1.971 người/km².[2]
Hành chính
Huyện Yên Phong có 14 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm thị trấn Chờ (huyện lỵ) và 13 xã: Dũng Liệt, Đông Phong, Đông Thọ, Đông Tiến, Hòa Tiến, Long Châu, Tam Đa, Tam Giang, Thụy Hòa, Trung Nghĩa, Văn Môn, Yên Phụ, Yên Trung.
Lịch sử
Năm 1076, Nhà Lý cho xây dựng đại bản doanh và doanh trại tại xã Yên Phụ và phòng tuyến sông Như Nguyệt ở bờ Nam sông Như Nguyệt, tức sông Cầu ngày nay, trên địa bàn các xã Tam Giang, Đông Tiến, Yên Trung, Dũng Liệt, Tam Đa, Vạn An, Hòa Long. Nay vẫn còn nhiều di tích của phòng tuyến này được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia.
Năm 1077, quân Tống sang xâm lược Đại Việt bị chặn đứng và sau đó bị đánh bại tại đây.
Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, các đơn vị hành chính trực thuộc huyện có hai cấp: Cấp tổng và cấp xã. Đây là các đơn vị hành chính huyện Yên Phong thời kì Gia Long (1802-1818) gồm 6 tổng, 71 xã, thôn, phường, trang, vạn, sở.
Từ tháng 8 năm 1945, dưới chính thể Việt Nam dân chủ cộng hòa, tiếp đó từ 1976, dưới chính thể Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đơn vị hành chính trung gian là cấp tổng đã được bãi bỏ, dưới thôn không còn là trang, vạn, sở. Huyện Yên Phong khi đó gồm có 30 xã: Đại Lâm, Đại Mẫn, Đông Lân, Đông Sơn, Đông Thái, Đông Thọ, Đông Từ, Đông Xuyên, Đông Yên, Hàm Sơn, Hiệp Hòa, Hòa Long, Hợp Tiến, Khúc Xuyên, Lạc Bằng, Long Xá, Mộ Thượng, Ngô Hội, Ngũ Phúc, Phấn Động, Phong Khê, Phong Xá, Phú Lâm, Phù Lương, Thọ Đức, Thiểm Xuyên, Tương Giang, Vạn An, Văn Môn, Yên Diên.
Năm 1947, các xã Phấn Động, Đại Lâm, Thọ Đức hợp nhất thành xã Tam Đa. Tháng 3 năm 1947 hợp nhất 2 xã Phù Lương và Mộ Thượng thành xã Dũng Liệt.
Năm 1948, hợp nhất với xã Yên Diên và xã Hợp Tiến thành xã Hòa Bình.
Tháng 6 năm 1948, hợp nhất 2 xã Ngũ Phúc và Hiệp Hòa thành xã Phúc Hòa.
Tháng 8 tháng 1948, xã Đông Phong được thành lập trên cơ sở hợp nhất 2 xã Đông Yên và Phong Xá thành xã Đông Phong và hợp nhất 2 xã Đại Mẫn và Long Xá thành xã Long Châu.
Tháng 9 năm 1948, hợp nhất 3 xã Đông Lân, Đông Thái, Đông Xuyên thành xã Đông Tiến; hợp nhất 3 xã Thiểm Xuyên, Lạc Bằng, Đông Sơn thành xã Thụy Hòa; xã Tam Giang chính thức được thành lập; xã Trung Nghĩa chính thức được thành lập trên cơ sở hợp nhất của hai xã Đông Từ và xã Ngô Nội.
Năm 1949, Văn Môn hợp nhất với Đông Thọ thành lập xã Đông Môn.
Năm 1954, 2 xã Văn Môn và Đông Thọ được tách ra thành đơn vị hành chính độc lập, Đông Thọ trở về với tên cũ và Văn Môn trở về với tên gọi cũ.
Tháng 10 năm 1956, xã Hòa Tiến được thành lập tách ra từ xã Yên Phụ lấy tên là xã Hòa Tiến.
Năm 1963, một số hộ dân ở huyện Lý Nhân (Hà Nam) lên khai hoang lập ấp ở địa phương lập ra thôn Đức Lý. Năm 1964, thôn Đức Lý thuộc xã Tam Đa. Năm 1963, chuyển 2 xã Phú Lâm, Tương Giang về huyện Tiên Sơn quản lý (nay xã Phú Lâm thuộc Tiên Du và Tương Giang thuộc Từ Sơn); cùng năm này 2 xã Văn Môn và Đông Thọ chuyển trở lại từ huyện Từ Sơn (nay là thị xã Từ Sơn) về huyện Yên Phong quản lý.
Năm 1971, đổi tên Hòa Bình thành xã Yên Phụ; xã Phúc Hòa đổi tên thành xã Yên Trung.
Ngày 9 tháng 1 năm 1998, Nghị định 89 của Thủ tướng Chính phủ thành lập thị trấn Chờ - thị trấn huyện lỵ Yên Phong, trên cơ sở toàn bộ xã Hàm Sơn.
Ngày 9 tháng 4 năm 2007, các xã Hòa Long, Vạn An, Khúc Xuyên, Phong Khê của huyện Yên Phong sáp nhập vào thành phố Bắc Ninh[3]. Huyện Yên Phong còn lại 1 thị trấn Chờ và 13 xã: Đông Phong, Đông Thọ, Đông Tiến, Dũng Liệt, Hòa Tiến, Long Châu, Tam Đa, Tam Giang, Thụy Hòa, Trung Nghĩa, Văn Môn, Yên Phụ, Yên Trung, giữ ổn định cho đến nay.
Kinh tế - xã hội
Ngày nay kinh tế Yên Phong đang phát triển mạnh với nhiều khu công nghiệp. Thực trạng phát triển các khu công nghiệp như vậy ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của nông dân. Vì họ khó mà có thể bắt nhịp được với tiến trình CNH, ĐTH. Trên địa bàn huyện Yên Phong đã và đang hình thành một số khu đô thị mới như: khu đô thị Yên Phong, khu đô thị thị trấn Chờ, khu đô thị Kim Đô Green Valley City, khu đô thị Long Châu Riverside, khu đô thị Đông Thọ, khu đô thị Susan...
Các trường THPT
Trên địa bàn huyện có một số trường cấp 3 như:
Trường THPT Yên Phong số 1
Trường THPT Yên Phong số 2
Trường THPT Dân Lập Nguyễn Trãi
Trung tâm GDTX.
Văn hóa - du lịch
Đây là một huyện nằm ven sông Cầu với nhiều làng quan họ đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới phi vật thể.
Yên Phong cùng với Việt Yên (Bắc Giang) là 2 huyện có nhiều làng quan họ nhất ở vùng văn hóa Kinh Bắc. Hiện nay, vùng Kinh Bắc có 67 làng quan họ (Bắc Ninh 44 làng, Bắc Giang 23 làng) thì Yên Phong có tới 16 làng quan họ cổ (Việt Yên có 19 làng, thị xã Từ Sơn có 3 làng, Tiên Du có 11 làng, thành phố Bắc Ninh có 14 làng, Yên Dũng có 2 làng, Hiệp Hòa có 2 làng).
Ngày 18.01.1980, Thứ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin Nông Quốc Chấn ký quyết định số 28 – VH/QĐ công nhận 8 địa điểm thuộc phòng tuyến sông Như Nguyệt trong cuộc kháng chiến chống quân Tống (1077) thuộc huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh) nằm trong danh sách các di tích lịch sử quốc gia. Bao gồm: núi Đồn (cánh đồng Dinh, xã Yên Phụ); đền Núi (xã Yên Phụ), điếm Trung Quân – Cầu Gạo; bến sông Như Nguyệt – chùa Bồ Vàng; đền Xà – Ngã ba Xà; đền Vọng Nguyệt (xã Tam Giang); đền Miễu Thọ Đức (xã Tam Đa). Hơn 30 năm kể từ khi quyết định trên có hiệu lực, nhưng tính từ cột mốc Lý Thường Kiệt xây dựng phòng tuyến chống 30 vạn giặc Tống xưa kia, đến nay phòng tuyến sông Như Nguyệt ấy đã ngót 1.000 năm sống trong sử sách, trong niềm tự hào bất diệt của nhiều thế hệ người Việt Nam.[4] Ở đây tác giả phải kể đến "Đại bản doanh" nơi Lý Thường Kiệt tập trung quân lương, binh sĩ là núi Đồn (cánh đồng Dinh, xã Yên Phụ); đền Núi (xã Yên Phụ), điếm Trung Quân – Cầu Gạo để làm nên chiến thắng lịch sử của phòng tuyến sông Như Nguyệt.
Thắng cảnh
Yên Phong có một số kiến trúc nghệ thuật cổ kính bao gồm:
Đền thờ Thái úy Lý Thường Kiệt
Cụm di tích lịch sử văn hóa đình - chùa Trác Bút
Cụm di tích lịch sử văn hóa đình - chùa Vọng Nguyệt
Núi Đồn (cánh đồng Dinh); đền Núi, điếm Trung Quân – Cầu Gạo (xã Yên Phụ)
Chùa Vinh Phúc Tự ở xã Quan Độ
Đền Đô (Đền Đại Tư Mã) ở Quan Độ - Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.
Đền Nghiêm Kế ở Quan Độ - Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.
Đình Lạc Nhuế ở xã Thụy Hòa
Đền Phấn Động
Chùa Phú Mẫn
Đình Phú Mẫn
Đình - Đền Đông Xá
Đền - Chùa Ngô Xá
Đình Đông Mai
Đình Trâm Khê
Đình Phù Lưu Ngô Nội
Chùa Ngô Nội
Đền Choá
Chùa Quang Phục
Đình Ngân Cầu
Đình Chính Trung
Chùa Thiệu Khánh Tự, chùa Chóa
Đền Đại Lâm
Chùa Thiên Phúc Tự ở Đại Lâm
Chùa Thiên Tích Tự ở Đại Lâm
Nghè Đại Lâm
Chùa Quảng Phúc - Đông Bích - Đông Thọ.
Giao thông
Quốc lộ 18 đi qua huyện, còn được gọi là đường cao tốc Nội Bài - Hạ Long, giao với quốc lộ 1 ở phường Võ Cường thuộc thành phố Bắc Ninh.
Làng nghề
Yên Phong và Từ Sơn là hai huyện có nhiều làng nghề ở Bắc Ninh. Có một số làng nghề ở Yên Phong là những làng nghề mới nổi trong ít năm gần đây:
Làng nghề đúc nhôm Mẫn Xá (Văn Môn)
Bánh tẻ thị trấn Chờ
Làng buôn tóc Đông Bích (Đông Thọ)
Nghề nấu rượu, mạch nha Quan Đình (Văn Môn)
Một số chăn nuôi gia cầm Hòa Tiến
Bánh đa nem Yên Phụ
Một số có nghề mộc, phế liệu Trung Nghĩa
Mộc mỹ nghệ, phế liệu Đông Thọ
Nghề làm hương làng Chóa (Dũng Liệt)
Đồ gỗ mỹ nghệ Ô Cách
Làng nghề tơ tằm Vọng Nguyệt (Tam Giang)
Bánh đa thôn Đoài (Tam Giang)
Rượu làng Đại Lâm (Tam Đa)
Thu mua sắt vụn phế liệu Quan Độ (Văn Môn)
Trồng cây lương thực, chăn nuôi gia cầm, lợn, dịch vụ tổng hợp thôn gần khu, cụm công nghiệp...
Tham khảo
^ a b c “Niên giám thống kê tỉnh Bắc Ninh 2020”.
^ Yên Phong tổng kết công tác điều tra Dân số và nhà ở năm 2019
^ Nghị định số 60/2007/NĐ-CP ngày 09 tháng 4 năm 2007 về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Yên Phong, huyện Quế Võ, huyện Tiên Du để mở rộng thành phố Bắc Ninh; thành lập phường Võ Cường thuộc thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh
^ 'Hút' di tích nổi tiếng xuống sông, Kiên Trung, Báo Việt Nam Net
Liên kết ngoài
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ HUYỆN YÊN PHONG Lưu trữ 2015-04-02 tại Wayback Machine
Các di tích cấp quốc gia tại Yên Phong[liên kết hỏng]
xts
Đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc tỉnh Bắc Ninh
xts
Xã, thị trấn thuộc huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh
Hình tượng sơ khai Bài viết tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
Thể loại: Huyện Bắc NinhSơ khai Bắc NinhYên Phong
Trình đơn chuyển hướng
Chưa đăng nhập
Thảo luận cho địa chỉ IP này
Đóng góp
Mở tài khoản
Đăng nhập
Bài viếtThảo luận
ĐọcSửa đổiSửa mã nguồnXem lịch sửThêmcollapsed
Tìm kiếm
Tìm kiếm Wikipedia
Trang Chính
Bài viết chọn lọc
Tin tức
Bài viết ngẫu nhiên
Thay đổi gần đây
Phản hồi lỗi
Quyên góp
Tương tác
Hướng dẫn
Giới thiệu Wikipedia
Cộng đồng
Thảo luận chung
Giúp sử dụng
Liên lạc
Tải tập tin lên
Gõ tiếng Việt
Trợ giúp
Tự động [F9]
Telex (?)
VNI (?)
VIQR (?)
VIQR*
Tắt [F12]
Bỏ dấu kiểu cũ [F7]
Đúng chính tả [F8]
Công cụ
Các liên kết đến đây
Thay đổi liên quan
Trang đặc biệt
Liên kết thường trực
Thông tin trang
Trích dẫn trang này
Khoản mục Wikidata
In/xuất ra
Tạo một quyển sách
Tải về dưới dạng PDF
Bản để in ra
Ngôn ngữ khác
Bân-lâm-gú
Cebuano
English
한국어
Italiano
日本語
اردو
中文
Sửa liên kết
Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 19 tháng 9 năm 2021 lúc 16:01.
Văn bản được phát hành theo Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận Điều khoản Sử dụng và Quy định quyền riêng tư.
Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của Wikimedia Foundation, Inc., một tổ chức phi lợi nhuận.
Quy định quyền riêng tưGiới thiệu WikipediaLời phủ nhậnPhiên bản di độngLập trình viênThống kêTuyên bố về cookieWikimedia FoundationPowered by MediaWiki
